RAHMÂN , RAHÎM ALLAH ADINA
2) Şüphesiz, (sonraki hayatında) denemek için insanı katışık bir sperm damlasından yaratan Biziz. Biz, onu işitme ve görme (duyuları) ile donatılmış bir varlık kıldık.
3) Gerçek şu ki, Biz ona yolu-yöntemi gösterdik; şükredici veya nankör (olması artık kendisine kalmıştır.).
NOT:4) Yani, Allah insanı sadece ‘işitme ve görme’ (duyuları), yani akıl ve doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ayırd etme içgüdüsel yeteneği (90:10) ile donatmış değildir; ama aynı zamanda peygamberlere indirilen vahiy yoluyla onu fiilen de doğruya yöneltmektedir.
NOT:5) ‘Hakikati inkâr etmek’(küfr), insanın hem fıtratında var olan Allah’ın varlığını tanıma yeteneğini (7:172) baskı altına alması, hem de sahip olduğu, iyiyi ve kötüyü içgüdüsel olarak kavrama yetisini gözardı etmesi anlamına gelir.
7) (Gerçek erdem sahipleri) onlar(dır ki), sözlerini yerine getirirler ve şiddeti yayılıp genişleyen bir Gün’ün korkusunu duyarlar.
NOT:9) Yani, inançlarından kaynaklanan ruhsal ve sosyal yükümlülüklerini.
8)Ve kendi istekleri ne kadar çok olursa olsun, muhtaçlara, yetimlere ve esirlere yedirirler,
NOT:10) ‘Yedirmek’ kavramı, bu bağlamda hem maddi hem de manevî her türlü yardım ve desteği kapsar.Hz. Peygamber şunları söylemiştir: ‘Sizin borçlunuz, sizin esirinizdir, o halde esirinize güzel davranın’ (Zemahşerî, Râzî ve diğerleri). Yardıma muhtaç olan ve bu sebeple şu veya bu anlamda ‘esir’ olan herkese güzel davranma emri, aynı ölçüde hem müminleri, hem de mümin olmayanları kapsar ve insanın hizmetinde olan hayvanları da kapsar.
9)(ve kendi-kendilerine konuşurlar); ‘Biz sizi yalnız Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık, ne de bir teşekkür bekliyoruz,
10)doğrusu, sıkıntı ve dehşet dolu bir Gün’de Rabbimize (vereceğimiz) hesabın korkusunu duyuyoruz!’.
NOT:Yani, bu cümleleri içimizden söylemeliyiz, yardım ettiğimiz insanların yüzüne değil.
24) Öyleyse Rabbinin hükmünü sabırla bekle ve onlardan hiçbir günahkâra veya nanköre uyma;
25) Rabbinin ismini sabah akşam an.
NOT:23) Yani, O’nun yaratılıcılığında tezahür eden ‘sıfatlar’nı , çünkü insan aklı, sadece O’nun varlığını ve bu ‘sıfatlar’ın tezahürlerini kavrayabilir, ama O’nun zatının ‘nasıl’ olduğunu asla kavrayamaz. (Râzî)
26) ve gecenin bir kısmında, O’nun önünde secde et ve uzun geceler boyu O’nun sınırsız şanını yücelt.
NOT:24)Yani, uyandığın her an.
NOT:25)Yani, ‘ne zaman mutsuzluk seni bunaltır ve etrafındaki her şey karanlık görünürse’
29) Bütün bunlar bir uyarıdır; öyleyse, dileyen Rabbine giden yolu bulabilir.
30)Ama Allah (size o yolu göstermeyi ) dilemedikçe, siz onu dileyemezsiniz; çünkü, bilin ki Allah her şeyi görendir, hikmet Sahibidir.
NOT: Bu surenin 3. ayeti arasında açık bir bağlantı bulunmaktadır. ‘Biz ona yolu- yöntemi gösterdik; şükredici ya da nankör (olması artık kendisine bağlıdır) (74:56)
31) Dileyeni rahmetine kabul eder; ama zalimler için ( öteki dünyada) şiddetli bir azap hazırlamıştır.
